تناظر عالم صغیر و عالم کبیر از نگاه حکیم افضل الدین کاشانی

Authors

  • احسان قدرت اللهی استادیار ادیان و عرفان تطبیقی دانشگاه کاشان
  • مهدی فرحناکی دانشجوی کارشناسی ارشد ادیان و ...دانشگاه کاشان
Abstract:

مکانت رفیع و بی‌بدیل انسـان در هـرم هستی و سیـادت و سروری بلامنازع او بر مجموعه‌ی کائنات همواره در کانون توجه مکاتب الاهی و اندیشمندان جوامع مختلف بشری واقع گردیده، به گونه‌ای که به‌رغم جرم و جثّه‌ی صغیرش، از حیث توانمندی‌ها و قابلیّت‌های وجودی، مضاهی عالم کبیر، بلکه روح آن قلمداد شده است. پیشینه‌ی تقریر نظام‌مند نظریه‌ی تناظر عالم صغیر و عالم کبیر در تاریخ فکر و فرهنگ بشری، به فلاسفه‌ی یونان باستان، و در حوزه‌ی اسلامی، به اخوان‌ الصّفا باز می‌گردد. حکیم افضل الدّین کاشانی نیز در زنجیره‌ی بزرگان سنّت عقلانی اسلامی و حکمای الاهی، از زاویه‌ای متفاوت، که سخن او را ممتاز از پیشینیان می‌سازد، به طرح این اندیشه پرداخته است. تناظر انسان و جهان از نگاه حکیم کاشانی از کمال آن دو جدا نیست. کمال عالم به معقول شدن نزد نفس ناطقه و کمال نفس ناطقه در دانایی به صور معقول است و ثمره‌ی دانایی وصول به لقای الاهی است. چنان‌چه طبیعت کامل انسان استعداد ویژه‌ی خود یعنی خرد را بارور سازد، با ادراک صور معقول و کلّی موجودات، حقایقِ همه‌ی آن‌ها را به نحو بساطت در خود منطوی می‌یابد و با رجوع به حقیقت مطلق عالم، سلسله‌ی هستی را بدو باز می‌رساند. کُنش و کارکردی چنین فراگیر و توانمندانه، جز با عقیده به دارا بودن قابلیّت‌های همه‌ی اصناف و مراتب خلقت و تطابق و تناظر انسان با جهان، متصوّر و پذیرفتنی نیست. تضاهی عالم صغیر و عالم کبیر در اندیشه‌ی افضل الدّین، در دو سطح و ساحت مطرح است: کلّی و جزیی. در ساحت نخست، انسان و جهان متناظراً دارای کلّیه‌ی مراتب هستی ـ بر اساس میزان آگاهی و پیدایی ـ قلمداد شده‌اند. این مراتب از حق نشأت گرفته و در نهایت بدو بازمی‌رسند. در ساحت دوم، سخن از اندام‌وارگی جهان است. در این مقام، انسان و جهان از دو حیث جسمانی و نفسانی، در شکل، ماهیت و کارکرد، جزء به جزء با یک‌دیگر مطابق و متناظر فرض شده‌اند. در این مقاله کوشیده‌ایم پس از ارائه‌ی گزارشی کوتاه از پیشینه‌ی تاریخی این موضوع بر پایه‌ی دیدگاه ممتاز حکیم کاشانی در باب ارتباط وثیق خودشناسی و جهان‌شناسی، نظریه‌ی تناظر عالم صغیر و عالم کبیر در نظام فلسفی او را بررسی کنیم.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

عالم کبیر و عالم صغیر

این نوشتار به بررسى و تبیین مفهوم فلسفى - عرفانى "عالم صغیر" یعنى تصور موجود انسانى به منزله‏ى جهانى کوچک که دربردارنده‏ى تمام عناصر "عالم کبیر" (منظومه ى بزرگ جهان هستى) است، مى‏پردازد. پس از بحث کوتاهى در باره ى تاریخچه ى اندیشه ى "عالم صغیر و کبیر" در فرهنگ اقوام یهود، یونان، هند و ایران در عهد باستان، به تبیین دیدگاه اسلام و حکماى مسلمان در این زمینه نیز پرداخته مى‏شود. بخش پایانى این تحقی...

full text

عالم صغیر و عالم کبیر در آثار منثور ناصر خسرو

فلاسفه انسان را از جهت جامعیت خاص، عالم صغیر و جهان را ار جهت ارتباط میان موجودات و نظم و قاعده معیّنش، انسان کبیر نامیده‌اند و معتقدند، نمونه‌ای از آن‌چه در عالم وجود هست، در انسان نیز هست. خاستگاه نظریه عالم کبیر(Macrocosm) و عالم صغیر(Microcosm) و نظریه اندامواری اجتماع را عمدهً در نظریات افلاطون دانسته اند؛ امّا ردپای آن را می‌توان در اندیشه‌های فلاسفه پیش از او و سایر ملل جست و جو کرد. حکیم ا...

full text

عالم صغیر و عالم کبیر در آثار منثور ناصر خسرو

فلاسفه انسان را از جهت جامعیت خاص، عالم صغیر و جهان را ار جهت ارتباط میان موجودات و نظم و قاعده معیّنش، انسان کبیر نامیده اند و معتقدند، نمونه ای از آن چه در عالم وجود هست، در انسان نیز هست. خاستگاه نظریه عالم کبیر(macrocosm) و عالم صغیر(microcosm) و نظریه اندامواری اجتماع را عمدهً در نظریات افلاطون دانسته اند؛ امّا ردپای آن را می توان در اندیشه های فلاسفه پیش از او و سایر ملل جست و جو کرد. حکیم ا...

full text

مذهب حکیم افضل الدین کاشانی

شخصیت ها از رهگذر آثارشان شناخته می شوند و هرچه نسبت آن آثار به پدیدآورنده صافی تر باشد، شناخت روشن تر صورت می گیرد. در آیینه آثار حکیم افضل الدین کاشانی معروف به بابا افضل که گاهی در رباعیاتش با تخلص افضل دیده می شود، آنچه بیش از هر چیز به عنوان روح فلسفه و عرفان افضل-الدین توجه خواننده را به خود جلب می کند، عنایت اکید و شدید وی به موضوع مبدأ و معاد و از این رهگذر، انس بی تردید وی به دنیای شگف...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 11  issue 40

pages  29- 50

publication date 2013-03-17

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023